[ Start   ] [ Omhoog ]

Citaten uit en samenvattingen van:  

Het Good Lives Model als start van de behandeling van zedendelinquenten.

Een praktische toepassing.  

Sabine Noom, Jan Willem van den Berg
Tijdschrift voor seksuologie, 43-1; mei 2019
Het gehele artikel staat, met de literatuurlijst, voor individuele studie, in PDF formaat hier:
< Good Lives Model TvS mei 2019.pdf >.

Samenvatting  

Het Good Lives model (GLM) heeft in de afgelopen jaren steeds meer bekendheid gekregen als behandelmodel voor plegers van seksuele delicten. Dit artikel beschrijft hoe we het GLM praktisch vormgeven binnen de Klinische Kortdurende Behandeling van de Van der Hoeven Kliniek.

We ontwikkelden hiervoor een module, ‘Mijn Positief Levensplan’, bestaande uit een werkboek en trainershandleiding. Met behulp van deze module onderzoekt de deelnemer, samen met zijn groepsgenoten, behandelaren en andere betekenisvolle contacten, verschillende manieren om zijn basisbehoeften op sociaal aanvaardbare wijzen te realiseren, uiteraard zonder hierbij verschillende valkuilen, waaronder risicofactoren, uit het oog te verliezen. De module geeft deelnemers en behandelaren handvatten voor het opstellen, uitvoeren en monitoren van behandelplannen en na te streven toekomstdoelen van deelnemers.

Het artikel bevat naast een beknopte uitleg over het GLM, praktische voorbeelden en ervaringen, die uitnodigen tot verdere verdieping in dit behandelmodel.

[Inleiding]  

[...]
Een belangrijk uitgangspunt van dit model is dat met het realiseren van een positief leven (a Good Life) de kans op recidive afneemt. De nadruk ligt op het benutten van iemands persoonlijke behoeften, mogelijkheden en kwaliteiten.

Het GLM impliceert een meer positieve en mensgerichte benadering en is daarmee een waardevolle aanvulling op de risicobenadering (...)
Hoewel het GLM denkt in termen van wensen, kwaliteiten en mogelijkheden in plaats van uitsluitend in termen van risico’s, vermijdingsdoelen en onmogelijkheden, blijft er aandacht voor dynamische risicofactoren bestaan.

Behandelaren en zedendelinquenten ervaren het werken met het GLM-model in vergelijking tot het traditionele delict-terugvalpreventieplan positiever (...). Ook leidt het tot grotere betrokkenheid en meer openheid gedurende de behandeling (...). Kortom, het GLM lijkt meer aan te sluiten bij wat de pleger belangrijk vindt voor zijn leven, zonder dynamische risicofactoren te negeren. Op deze manier leidt het GLM tot een grotere motivatie en inspanningsbereidheid voor de behandeling.

Voor de Klinische Kortdurende Behandeling in de Van der Hoeven Kliniek ontwikkelden we een op het GLM gebaseerd (groeps)therapieprogramma [...] ‘Mijn Positief Levensplan’. Van dit therapieprogramma zijn de trainershandleiding en het werkboek online beschikbaar

[...] Het werkboek kent een laagdrempelige en praktische manier van werken, waardoor het voor vrijwel iedereen toegankelijk is. Alle deelnemers kunnen er iets uit halen; of ze nu aan het begin van de behandeling staan, (bijna) met ontslag gaan, of (semi) zelfstandig in de maatschappij verblijven.

De Klinische Kortdurende Behandeling van de Van der Hoeven Kliniek

[... ... ...]
In de eerste weken van opname beschrijven de patiënten aan de hand van de module ‘Mijn Positief Levensplan’ hun ideale (toekomstige) leven. Daarnaast doorlopen ze de delictscenarioprocedure (...). Aan de hand van de delictscenarioprocedure wordt eerst een persoonlijkheidsprofiel opgesteld [...]

Het Positief Levensplan en de uitkomst van de delictscenarioprocedure monden uit in een behandelplan. [...]
Vanuit een uitnodigende en onbevooroordeelde houding wordt onderzocht wat ervoor nodig is om een pro-sociaal, dus delictvrij, en betekenisvol bestaan op te bouwen. [...]
De deelnemer aan deze module gaat bij zichzelf te rade hoe hij zijn leven richting wil geven, in plaats van dat anderen hem voorschrijven wat hij moet doen of laten. Zodoende wordt hij meer ‘eigenaar’ van zijn eigen behandelplan. [...]

De module ‘Mijn Positief Levensplan’

[... ... ...]
Doelstellingen van de module ‘Mijn Positief Levensplan’ zijn:

  1. Een gezamenlijk beeld krijgen van de eigen basisbehoeften en hoe deze behoeften pro-sociaal verwezenlijkt kunnen worden;
  2. een gezamenlijk beeld ontwikkelen van de tijdens de delicten en nu nog aanwezige dynamische risicofactoren, zo ook wat ervoor nodig is om deze factoren (nog beter) de baas te blijven;
  3. het vasthouden en/of vergroten van de motivatie voor behandeling;
  4. het formuleren en uitvoeren van concrete actieplannen gericht op het opbouwen van een betekenisvol en delictvrij leven.

[...] De module ‘Mijn Positief Levensplan’ wordt bij voorkeur in groepsverband aangeboden. De ervaring leert dat deelnemers onderling veel (h)erkennen bij elkaar. Ook kunnen zij elkaar van feedback en adviezen voorzien.

1. Mijn basisbehoeften

[Hier samengevat:]
Ieder mens heeft basisbehoeften annex doelen in zijn/haar leven. Deze verschillen per mens, bijvoorbeeld in de volgorde ervan, maar komen goeddeels ook bij alle mensen overeen. De gedachte is hier dat delicten kunnen voortkomen uit het nastreven van die basisbehoeften, echter op de verkeerde manier. Gevraagd wordt naar de eigen basisbehoeften; de therapeuten geven ook nu basisbehoeften weer; dit verkleint de kloof tussen de deelnemers en de therapeuten.

De tien basisbehoeften

  1. Gezondheid
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die waarde hechten aan hun gezondheid en hun lichamelijk welbevinden.
  2. Kennis
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die graag informatie opzoeken, achtergronden willen begrijpen en het fijn vinden om kennis te vergaren.
  3. Goed zijn in werk, sport, spel
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die het prettig vinden om op het gebied van werk of vrije tijd iets goed te kunnen, ergens bekwaam in te zijn.
  4. Zelfstandigheid en autonomie
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die onafhankelijk willen zijn, die graag hun eigen keuzes en plannen maken.
  5. Innerlijke rust
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die zich graag ontspannen en zich rustig, kalm en vrij van stress voelen.
  6. Verbondenheid
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die hun tijd graag doorbrengen met anderen, zoals: familie, vrienden of partners.
  7. Gemeenschapszin
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die graag deel uit maken van een grotere groep, ergens bij willen horen. Bijvoorbeeld het fijn vinden om lid te zijn van een buurtvereniging, politieke partij, voetbalclub, fanclub, kerk, etc.
  8. Spiritualiteit
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die zin en betekenis aan het leven willen geven, die zich graag bezighouden met het doel en de betekenis van het leven.
  9. Geluk, plezier en genot
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die het fijn vinden zich prettig en gelukkig te voelen, te genieten en plezier te hebben.
  10. Creativiteit
    Deze basisbehoefte is belangrijk voor mensen die graag originele dingen bedenken, maken en uitproberen en/of op zoek zijn naar nieuwe uitdagingen.

2. Mijn positief levensplan

[Hier samengevat:]
De deelnemers maken een collage waarin zij aangeven hoe zij elk van hun levensdoelen willen bereiken.

3. Hoe vervul ik mijn levensbehoeften

[Hier samengevat:]
De doelen zijn de primaire doelen, de manier waarop vraagt om meer concrete secundaire doelen. Deze in te vullen vraagt onderscheid tussen de concequenties op de lange termijn en op de korte termijn. Niet minder belangrijk is het onderscheid tussen verstandige en onverstandige manieren.

De tekst geeft enkele voorbeelden:

  • Innerlijke rust: onverstandig is blowen; verstandig is mediteren, sporten, praten.
  • Verbondenheid: onverstandig is seks met kinderen; verstandig is gelijkwaardige relaties opbouwen.

4. Valkuilen en tekortkomingen

[...]
Terugvallen in oude gewoonten komt vaak voor. En het aanleren van nieuw gedrag of toepassen van nieuwe ideeën blijkt vaak niet vanzelfsprekend. Ook kunnen meerdere valkuilen en/of tekortkomingen het realiseren van een levensplan in de weg staan.
Tijdens deze sessie staan deelnemers stil bij mogelijke valkuilen in hun Positief Levensplan. Ze onderzoeken hun eigen plan en dat van anderen kritisch en waar nodig stellen ze het plan bij.

Het GLM kent vier manieren waarop het uitvoeren van een Positief Levensplan mis kan lopen, de zogenoemde ‘flaws’, door ons vertaald als valkuilen en tekortkomingen. Deze zijn:

  1. De middelen die ingezet worden om de basisbehoeften te vervullen.
    Niet de basisbehoefte zelf, maar de manier waarop deze vervuld wordt, kan problematisch zijn. Hierbij gaat het over de in de derde bijeenkomt besproken onverstandige versus verstandige manier om in de basisbehoefte te voorzien.

  2. Een (te) beperkt Positief Levensplan
    Het GLM gaat ervan uit dat voor een gelukkig en positief leven er zoveel mogelijk basisbehoeften aandacht krijgen. In de uitvoering van het positief levensplan gaat het dan ook ‘fout’ wanneer iemand zich enkel richt op één of twee basisbehoeften en de anderen verwaarloost.
    De tekst geeft een voorbeeld: Casus 1, Klaas.
    [...] Verbondenheid ... door seksueel contact met minderjarigen? [De groep suggereert:] aansluiten bij een vereniging of contact herstellen met familie en vrienden ...

  3. Conflicterende basisbehoeften
    Binnen het Positief Levensplan kan zich het probleem voordoen dat twee basisbehoeften zich lastig tot elkaar kunnen verhouden en soms zelfs niet verenigbaar lijken voor iemand.
    De tekst geeft hiervan een voorbeeld: Casus 2: Mo.
    [...] Verbondenheid en autonomie. [...] Met hem wordt gezocht hoe hij verbonden kan zijn, zonder al zijn autonomie in te leveren.

  4. Gebrek aan capaciteit
    [...] Dit gebrek kan in iemands eigen mogelijkheden liggen of bestaan uit beperkingen vanuit de omgeving. [...]
    Vaak ligt de oplossing overigens voor de hand. Immers, de onderliggende basisbehoefte is van belang. Het verlangen [...] kan ook op andere manieren vervuld worden.

5. De basisbehoeften achter mijn delicten

[... De deelnemer zal nu] samen met de andere deelnemers, onderzoeken welke basisbehoeften een rol hebben gespeeld bij zijn zedendelict(en).
[... De deelnemer geeft] een korte beschrijving van zijn situatie vlak voor en tijdens zijn eigen delict(en). Vervolgens geeft hij aan welke basisbehoefte(n) volgens hem een rol speelden. Ook bedenkt hij een aantal verstandige manieren om deze basisbehoefte(n) nu en in de toekomst te vervullen. De andere deelnemers denken kritisch mee, geven adviezen en vullen waar nodig aan wat ze nog missen in het verhaal van de deelnemer in kwestie.

6. Mijn dynamische risicofactoren

[...] Dynamische risicofactoren zijn veranderbare factoren die, als ze aanwezig zijn, de kans op een nieuw delict vergroten. Voorbeelden zijn: middelengebruik, gebrekkige binding aan werk, eenzaamheid, impulsiviteit. Doel van de bijeenkomst is dat de deelnemer (her)ontdekt welke dynamische risicofactoren tijdens zijn delicten of nu nog bij hem een rol spelen. [...]

De deelnemer geeft dit tijdens de sessie aan in een tabel en legt dit voor aan de andere deelnemers. Samen onderzoeken ze welke verschillen en overeenkomsten er zijn tussen de bevindingen van de deelnemer en de anderen.
Deelnemers blijken hierbij bijzonder scherp te zijn! Zo komt het voor dat een deelnemer een dynamische risicofactor aanwijst die het behandelingsteam over het hoofd heeft gezien, bijvoorbeeld wanneer een behandelingsteam zich in de behandeling focust op middelengebruik en samenwerkingsproblemen, terwijl een deelnemer vooral worstelt met gevoelens van eenzaamheid en gebrekkige oplossingsvaardigheden.
Om de behandeling te laten slagen is het belangrijk dat beide visies bij elkaar komen en dat een deelnemer actief meedenkt over welke dynamische risicofactoren aangepakt moeten worden.

7. Mijn doelen

Tijdens deze bijeenkomst leert de deelnemer concrete, haalbare en meetbare doelen stellen. De doelen zijn zo SMART mogelijk, dat wil zeggen: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden (...).

De deelnemer bekijkt zijn Positief Levensplan nog eens goed en bedenkt op welke van de volgende gebieden hij in de komende acht weken een vordering wil maken: wonen, werk, relaties, vrije tijd of één van de dynamische risicofactoren. [...]
Het afgebakende tijdsbestek zorgt er [...] voor dat de deelnemer scherp blijft en actief aan zijn leerdoel werkt. Na het maken van de weekopdracht heeft hij tenminste één SMART doel gesteld dat gericht is op het uitvoeren van zijn Positief Levensplan en/of het aanpakken van één van zijn dynamische risicofactoren.
De tekst geeft hiervan een voorbeeld 2.

8. Monitoren van mijn Positief Levensplan

Het evalueren en eventueel bijstellen van korte termijn doelen is belangrijk voor het realiseren van het Positief Levensplan. De deelnemer gaat na of zijn doelen behaald zijn. Als de doelen (nog) niet gerealiseerd zijn, stelt hij zichzelf de vraag hoe dit komt en wat ervoor nodig is om alsnog te slagen. Na het behalen van de doelen, formuleert hij nieuwe doelen. Op deze manier komt hij steeds een stap verder in de richting van zijn gewenste Positief Levensplan. Dit is een doorlopend proces waarbij de groep zowel steun biedt, input levert en feedback geeft.

De effectiviteit van get Good Lives Model

[Samengevat:]
Twee empirische onderzoeken 9...) gevel al aan dat het Good Lives Model de kwaliteit van de therapeutische rerlatie vergroot. Er is nog gee onderzoek naar het effect van GLM op recidive.

Eindbeschouwing

‘Mijn Positief Levensplan’ is voor zover wij weten de enige in het Nederlands concreet uitgewerkte module gebaseerd op het GLM. Voor ons is het een work in progress. We hebben de module in de afgelopen jaren meerdere malen gedraaid. Onze ervaringen zijn positief.
Deelnemers zijn overwegend actief en enthousiast. Ze zijn open over hun behoeften, waaronder de behoeften achter de delicten. Ook blijken ze goed in staat hun dynamische risicofactoren te herkennen.

De module blijkt in de huidige vorm minder geschikt voor patiënten met een licht verstandelijke beperking en/of patiënten die te kampen hebben met ernstige negatieve symptomen van schizofrenie. Wel kan dezelfde stof behandeld worden met enkele aanpassingen. Er wordt gewerkt aan een module die wel aansluit bij deze doelgroep.

Een ander punt voor verdere ontwikkeling is het nog meer integreren van de delictscenarioprocedure en het Good Lives model. In eerste instantie leken deze niet te integreren. Op grond van de huidige bevindingen zien we wel mogelijkheden om tot een module te komen die het beste van beide modules in zich heeft.

‘Mijn Positief Levensplan’ kan in de behandeling gezien worden als een basismodule. Naarmate een deelnemer zich meer bewust wordt van de voor hem betekenisvolle levensdoelen en valkuilen die het vervullen van deze doelen in de weg kunnen staan, kan de behandeling hierop toegespitst worden.

  • Wil iemand een vaste relatie maar ontbreekt het hem aan sociale en relationele vaardigheden? Dan kan sociale vaardigheidstraining worden ingezet.
  • Wil iemand een rustig, stabiel en gezond leven leiden maar lukt het hem niet om van de alcohol af te blijven? Dan kan de behandeling zich richten op de verslavingsproblematiek en het aanleren van alternatieve copingvaardigheden.

Binnen de Klinische Kortdurende Behandeling vormt ‘Mijn Positief Levensplan’ de basis, waarbij aanvullende therapieën en interventies gericht op het verminderen van dynamische risicofactoren ingezet worden om de kans op een positief leven te optimaliseren.

De behandelmodule wordt het best gebruikt als start van de behandeling en middel om het effect van de behandeling te monitoren. Het is bedoeld als een doorlopend proces waarbij de deelnemer onderzoekt hoe hij huidige en toekomstige behandel- en activiteitenmogelijkheden maximaal kan benutten om zijn basisbehoefte op een sociaal geaccepteerde manier te vervullen.

Het Positief Levensplan geeft deelnemers een middel in handen waarmee hij zijn eigen behandeling – en resocialisatieplannen – helpt sturen. Dit geeft de deelnemer autonomie, en laat dit nou net één van de tien basisbehoeften van het GLM zijn die voor veel van onze deelnemers van groot belang is. Autonomie bestaat immers niet alleen uit het krijgen van meer vrijheden, maar begint juist bij het actief input en sturing geven aan het eigen behandelprogramma.

Literatuur

De gehele lijst staat hier: < Good Lives Model TvS mei 2019.pdf >.
De twee belangrijkste originele bronnen zijn deze:

  • Yates, P., & Prescott, D. (2010). Building a Better Life: A Good Lives and Self-regulation Workbook. Brandon, Vermont: Safer Society Press.
    [en, niet vermeld, wel cruciaal:]
  • Yates, P., & Prescott, D. and Tony Ward (2010). Applying the Good Lives and Self-Regulation Models to Sex Offender Treatment: A Practical Guide for Clinicians. Brandon, Vermont: The Safer Society Press.

[ Start ] [ Omhoog ]