Voor de opkomst van de forensische centra hadden seksuologen te maken met incidentele hulpvragen van zelfbenoemde pedofielen bij Rutgershuizen of seksuologische centra. Ook toen al waren het slechts enkele, zich duidelijk profilerende hulpverleners, waar deze doelgroep terecht kon. In veel gevallen betrof het, en dat is nog steeds zo, identiteitsproblemen, samenhangend met de pedofiele oriëntatie of geaardheid, waar de persoon reeds jaren mee worstelt.

Al in 1990 ontwikkelde de Utrechts psycholoog Van Naerssen een groepscounselingsmethodiek, de zogenaamde autobiografische methode, gericht op in het reine komen met de eigen pedofiele geaardheid (Naerssen, 1990).

De werkgroep JON paste deze methodiek toe in de praktijk. Bij veel pedofielen speelden en spelen depressieve en angstklachten. Er is veel schaamte, zelfveroordeling en zelfafwijzing. Vooral onder jongvolwassenen (18-25 jaar) is het suïcidegevaar reëel te noemen. Uitingen van jonge pedofielen op forums als pedofilie.nl suggereren een hoge drempel om (via de huisarts) hulp te zoeken, en geven aan dat goede hulpverleners en helpende informatie moeilijk te vinden zijn (resultaten van een [toen] nog niet gepubliceerde enquête onder pedofiele jongeren door N. Dokkum en E. Van Beek). [*]

• [* Jongeren met pedofiele gevoelens; Erik van Beek & Nynke Dokkum, November 2015
  https://www.jorisoost.nl/lees/onderzoek/jongeren_met.htm - JON ]

  Professionalisering van lotgenoten/ zelfhulpgroepen

  Vanuit de NVSH werkgroep JON werd sinds de jaren ’80 vormgegeven aan gespreksgroepen van en voor pedofielen. Frans Gieles, forensisch orthopedagoog, ervaringsdeskundige en bestuurslid van JON sinds oprichting, formuleert het aldus:

  “..de leden helpen elkaar. Er is wel gespreksleiding en hulp, maar geen ‘therapeut’ en ‘cliënten’.”

  Er wordt gewerkt met gespreksleiding maar niet met een behandelaar. Zo nodig kan een deelnemer worden geadviseerd contact te zoeken met een externe behandelaar.

  De ethiek van JON is er een

  “die seksuele contacten met kinderen wil vermijden. Vindt dit plaats, dan is er geen oordeel, laat staan uitstoting, maar hulp.” (Gieles, 2015).

  JON werkt met gesloten groepen, deelnemers worden gescreend (in verband met negatieve ervaringen met undercover journalisten).

  Whats new? Herhaling van zetten, gewenning, evolutie?

  De gespreksgroepen van en met pedofielen en pedoseksuelen zoals hierboven besproken zijn sinds de jaren ’80 met een zeker wantrouwen bekeken door de professionele hulpverlening. De voornaamste kritiek was het risico van moreel afglijden: de herkenning en erkenning van de deelnemers zal in dergelijke door pedofielen geleide groepen optimaal zijn geweest, maar over de onderling correctieve werking van de groepsleden heeft lange tijd een zweem van onduidelijkheid bestaan.
  Professionals werden vanuit de groepsorganisatie ook op afstand gehouden, gevoelig als men was te snel in een – diagnostisch - hokje te worden geplaatst.

  Overigens heeft niet iedere pedofiel, die hulp, een luisterend oor of gesprekspartners zoekt, behoefte aan daadwerkelijke behandeling. Of het kan zo zijn dat die hulpvraag er wel is, maar de persoon de stap binnen het officiële zorgkader niet durft te maken.

  Sinds de oprichting van Stop it Now door J. Mulder (De Waag), vindt een zeker deel van de ‘zoekende’ pedofielen een luisterend oor, maar omdat deze organisatie uiteindelijk een spin-off is van de forensische hulpverlening, speelt ook hier veelal het wantrouwen over het professionele oordeel en missen velen een langdurig contact en het gevoel echt geaccepteerd te worden.

  “Stop wat Now? Ik doe niets verkeerd, waar moet ik dan mee stoppen?”, was de reactie van een cliënt rond de start van dit initiatief.

  Sinds eind 2014 vindt er toenadering plaats tussen professionals en diverse lotgenotengroepen, om de samenwerking aan te halen. Dit kan resulteren in een pedofielengroep die door een professional wordt geleid, ofwel een groep die vanuit de eigen organisatie wordt geleid, maar waarbij de professional nauw betrokken is en incidenteel deelneemt aan de meetings.

  De Engelse onderzoekster Sara Goode (2009) zoekt samen met de pedofiele medemens naar manieren om seksueel misbruik te voorkomen. Seksueel misbruik is terecht strafbaar, stelt ze, maar zij pleit tegen harde straffen en demonisering.

  Eenzelfde uitnodigende houding van samenwerking zien we bij de Canadese onderzoeker Mike Seto, die samen met pedofielenverenigingen in Canada en de V.S., waaronder B4UACT (“voordat je tot handelen overgaat”- red) congressen organiseert voor ervaringsdeskundigen en hulpverleners, rond de vraag hoe als pedofiel een verantwoordelijk en prettig leven te leiden ( www.b4uact.org ).

  Verkenning van nieuwe behandelmethoden (EMDR)

  EMDR, ontwikkeld als methode/techniek voor traumabehandeling (Shapiro, 2001), heeft zich inmiddels ook bewezen als zeer effectief behandelmiddel bij verslavingen en obsessieve handelingen en overtuigingen (Hornsveld & Markus, 2014).
  Zelfs bij bepaalde seksuele parafilieën of parafiele stoornissen die bekend staan als moeilijk beïnvloedbaar, zoals exhibitionisme, is EMDR effectief gebleken in het vergroten van de controle op ongewenste maar desondanks voor de persoon zeer opwindende gedragingen (Ten Hoor, 2015).
  Incidentele experimenten met pedofiele personen die worstelen met obsessieve gedragingen - zich bijvoorbeeld uitend in dwangmatig kijken naar kinderporno en dwangmatig fantaseren, waardoor het werk en het sociale leven eronder lijdt - lijken ook positief te reageren op EMDR, met als resultaat dat – vanzelfsprekend - niet de pedofiele geaardheid verandert, maar wel de wederzijdse wurggreep van opwinding en zelfveroordeling aan intensiteit verliest, met meer subjectief beleefde regie over denken, voelen en gedrag als resultaat (experimentele behandeling, E. van Beek).

  Hulpverlening aan misbruikende pedofielen en andere pedoseksuelen

  “.. lang niet alle plegers [van seksueel geweld tegen kinderen] zijn pedofiel. 20% van de verdachten over wie een psychologische rapportage wordt opgemaakt hebben een afwijkende seksuele voorkeur (inclusief andere voorkeuren dan pedofilie). Hands-on dwangplegers zijn het minst vaak pedofiel, hands-on/off plegers het vaakst. Hands-off plegers hebben het vaakst andere afwijkende seksueel voorkeuren. En overigens: niet alle pedofielen zijn plegers.” (citaat afkomstig uit het rapport Op Goede Grond, in 2014 uitgebracht door de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen kinderen).

  Deze conclusie roept vragen op over de effectiviteit van de focus op pedofielen in de bestrijding van kindermisbruik. Kennelijk lopen kinderen niet in de eerste plaats gevaar bij mensen die pedofiele fantasieën over hen koesteren, maar vooral bij degenen die
  • macht over hen hebben of ouder of familie zijn,
  • impulscontroleproblemen, ,/li>
  • een antisociale persoonlijkheidsontwikkeling,
  • een laag IQ,
  • een gebrekkige gewetensfunctie
  • of andere parafiele voorkeuren hebben.
  Dit compliceert een daderprofiel aanzienlijk: het kwaad kan kennelijk van alle kanten komen, en voltrekt zich niet langs voorspelbare lijnen. Toch houdt het rapport vast aan het standpunt dat de pedofiele gemeenschap een belangrijke leverancier blijft van kindermisbruikers in ons land, getuige de waarschuwing:

  “Pedofielen behoren tot een risicogroep om seksueel geweld tegen kinderen te plegen (§2.5). Het is belangrijk dat zij om leren gaan met deze gevoelens om te voorkomen dat zij kinderen gaan misbruiken. Hulpverlening van de GGZ kan het risico dat pedofielen een pedoseksueel delict plegen verminderen” (Nationaal Rapporteur, 2014, p.290).

  Als uitgangspunt hierbij, zo willen wij toevoegen, zou de GGZ-behandelaar er bij de cliënt expliciet op gericht moeten zijn binnen de beperkingen van de wet de eigen seksualiteit optimaal te kunnen beleven.

  De hulpverlening aan veroordeelde pedoseksuelen is, sinds het ontstaan van een geïnstitutionaliseerde forensische (justitiële) hulpverlening, niet meer in handen van seksuologen. Sinds in de jaren ‘90 specialistische forensische behandelcentra zijn ontwikkeld (De Waag, Van der Hoevenkliniek, TBSklinieken), worden personen die veroordeeld zijn in verband met pedoseksuele handelingen vanuit politie, justitie, hulpverleners of de rechtbank verwezen naar deze instellingen.

  Centraal in deze behandelingen staat niet het onderzoeken van de eigen oriëntatie en seksualiteit en het vormgeven daarvan, maar het voorkomen van recidive. Onderdeel van de forensische behandelvisie is het wantrouwen van de eigen seksuele fantasieën. Immers, de persoon is eerder niet in staat geweest deze adequaat te hanteren en reguleren.

  Hier voltrekt zich echter een waterscheiding tussen het seksuologische en forensische perspectief. Waar de forensische hulpverlening vooral gericht is op het ontmantelen van seksuele distorsies of vervormingen (Van Beek & Mulder, 2002) en het controleren van seksuele behoeften en fantasieën met CGT en medicatie, lijkt de inzet van seksuologen meer gericht op het verhelderen van de innerlijke onderdrukkende dynamiek, die mede het gevolg is van de maatschappelijke afwijzing en verwerping van de specifieke pedofiele beelden en gevoelens.

  Uiteraard is het doel van forensische hulpverlening het voorkomen van (herhaald) misbruik, maar dat ligt voor seksuologen niet anders. In de zogenaamde ‘dubbele afwijzing’ gebeurt het volgende: onder druk van de afkeurende moraal van de maatschappij wijst de pedofiel zijn eigen fantasieën en gevoelens af, die aldus vaak met kracht uit het bewustzijn worden gebannen, maar niet zomaar verdwijnen. Het contact met en de beheersing van de gevoelens nemen hierdoor eerder af dan toe, de innerlijke conflictueuze druk zwelt op en kan leiden tot egodystone en roesachtige doorbraken. Belangrijk is in het oog te houden dat de opdracht ‘Je mag het niet doen’ iets anders is dan ‘Je mag het niet denken’, al heeft de christelijke moraalleer ons eeuwenlang geleerd dat beiden even zondig zijn.

  Publicaties over behandeling zedendelinquenten in TvS

  Eind 2015 benoemt onderzoeker Charles Picavet dat in het Tijdschrift voor Seksuologie nog nooit onderzoek onder de groep pedofielen is gepubliceerd (Picavet, 2015). Hooguit figureert pedofilie, zo stelt hij, in onderzoek naar daders van seksuele grensoverschrijding. Hier heeft hij een punt.
  Publicaties over de ‘pedofiele’ medemens waren in de jaren ’80 uitsluitend, zoals hierboven geïllustreerd, van opiniërende en beschouwende aard. Dit was ook weer even het geval in 2012 (Drenth, 2012; Van Beek, 2012).

  Om een indruk te geven van de onevenredig grote aandacht voor daderhulpverlening binnen het TvS, volgt een korte opsomming van de reeks onderzoekspublicaties sinds 2000 van forensische aard:

  • Bogaerts, Goethals en Vervaeke (2002),
  • De Ruijter en De Vogel, (2004),
  • Hoitzing c.s. (2010),
  • Wijkman, Bijleveld en Hendriks (2011),
  • Hornsveld c.s. (2015).
  • [Zie > Literatuur]
  Picavet wijst in zijn kritische stuk op een onderzoek in Duitsland met een internetsteekproef onder zelf-geïdentificeerde pedofielen, waarbij de mogelijke consequenties van stigma-gerelateerde stress onderzocht is (Picavet, 2015).
  • [ Picavet, C. (2015). Doorbreek het taboe, onderzoek naar pedofilie is nodig. Tijdschrift voor Seksuologie, 39, 70.
    https://www.jorisoost.nl/lees/onderzoek/doorbreek_het_taboe.html
  • Het door hem besproken onderzoek is:
    Jahnke, S., Schmidt, A. F., Geradt, M, & Hoyer, J.. Stigma-related stress and its correlates among men with pedophilic sexual interests. Archives of Sexual Behavior, November 2015
    https://www.ipce.info/library/journal-article/stigma-related-stress - JON]
  Het is onduidelijk of reductie van stigma en stigma-gerelateerde stress zou kunnen leiden tot minder zedenmisdrijven. Wel laat dit onderzoek zien dat niet alle pedofielen kinderen misbruiken en geloven in misbruikondersteunende gedachten.

  De ‘aanklacht’ van Picavet lijkt op zijn plaats, maar de omissie is naar onze mening minder te wijten aan de passiviteit van Nederlandse onderzoekers en seksuologen, dan aan de onwil van overheden en andere geldschieters om zich aan dit politiek beladen onderwerp te verbinden (zie volgende paragraaf ).

  Pedofobie en alternatief stimulusmateriaal

  Het is geen geheim dat de ‘War on Child Porn’, zoals de wereldwijde bestrijding van kinderpornonetwerken wel wordt aangeduid, niet makkelijk te winnen is. Behalve aan de kwade trouw van producenten van kinderporno (=gefilmde misbruikpraktijken), is dit te wijten aan de feitelijke afwezigheid van legale alternatieven voor het opwekken en reguleren van de pedofiele opwinding ten behoeve van soloseks.

  Onderzoek naar het effect van alternatief stimulusmateriaal als virtuele (digitale) kinderporno op de lustbeleving en opwindingsregulatie van pedofielen en pedoseksuelen zou wenselijk zijn om ongefundeerde aannames van voor- en tegenstanders hieromtrent te ontzenuwen.

  Onderzoek wijst uit dat de groep pedofielen die alleen kinderporno kijkt andere persoonlijkheidskenmerken heeft dan de groep pedofielen - en andere pedoseksuelen - die zowel kinderporno kijkt als pedoseksuele handelingen verricht (Babchishin et al., 2014).

  Op dit moment is de overheid nog niet bereid dergelijk onderzoek te faciliteren. Een recent (2015) bij het Ministerie van V&J ingediend voorstel tot effectonderzoek van virtuele kinderporno werd, na een jaar lang ambtelijk enthousiasme in de voorbereiding, uiteindelijk zonder duidelijke motivering afgewezen (initiatief van Van Beek, De Graaf, Laan en Van Lunsen). Initiatieven van verschillende Tweede Kamerleden (in 2013 en 2015) om virtuele kinderporno als alternatief voor pedofielen te onderzoeken, werden niet opgepakt.

  De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen kinderen liet in 2014 desgevraagd persoonlijk weten geen fiducie te hebben in de beschermende werking die virtuele kinderporno voor kinderen zou hebben (uitspraak gedaan tijdens de presentatie van het rapport ‘Op goede grond’, mei 2014). Juist de weigering om de werking van alternatieve lustregulatie te onderzoeken en zo haar eigen beleid te toetsen, maakt de overheid in zekere zin medeverantwoordelijk voor de ongebreidelde toename van (digitale) pedo-netwerken en de nog immer groeiende markt van echte kinderporno (Van Beek, 2012).

  Conclusies

  Terugkomend op de initiële onderzoeksvraag kunnen we stellen dat er van de vrije en vrijmoedige benadering van het fenomeen pedofilie, zoals die in de jaren ‘60-‘70 is ontstaan, weinig over is. Dat is deels te wijten aan de beschreven ‘omslag’ in de tijdgeest in de jaren ‘90, maar ook aan een in die begintijd aanwezig naïef, collectief vertrouwen in de seksuele bevrijdingsideologie als eindpunt van de geschiedenis.

  Specifieker gesteld: de overtuiging dat het in volledige vrijheid tot ontwikkeling brengen van het eigen seksuele potentieel de ontwikkeling van anderen niet zou beperken of schaden, is inzake het fenomeen ‘pedofilie’ een illusie gebleken. Dit is ten koste gegaan van waardevolle en vernieuwende inzichten rond het emanciperen van pedofielen als seksuele variant en subcultuur.

  De omslag in het denken over - en de maatschappelijke positie van - pedofielen in de 21ste eeuw is op een vervuilende manier versneld door afschrikwekkende, angstaanjagende representanten als Dutroux, Robert M. en Benno L.

  Anno 2016 bestaat nog steeds spraakverwarring over de termen ‘pedofiel’ en ‘pedoseksueel’. Pedofielen met een hulpvraag komen moeilijk in contact met hulpverleners en goede informatie, of worden regelmatig niet goed geholpen.

  Toch lijkt de walgingsreflex met schade en schande aan kracht in te boeten. Er is meer bekend over dynamische en stabiele persoonlijkheidskenmerken bij profielen van daders met en zonder pedofiele voorkeur. De niet misbruikende pedo’s roeren zich niet, daar merken we niets van. Zelden vertoont een pedofiel zonder strafblad zich in het publieke debat. Hij kijkt wel uit: die differentiatie in denken kan door het leeuwendeel van de samenleving nog niet worden gemaakt. Maar het appel zwelt aan jegens niet misbruikende pedofielen om zich publiekelijk te profileren en zich te onderscheiden van de pedoseksuelen waarmee ze nog steeds worden verward. Jonge pedofielen hebben goede rolmodellen nodig.

  Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van groepscounseling, virtuele kinderporno en EMDR-behandeling schreeuwen om onderzoek.

  Terugkijkend op 40 jaar pedofilie-verslaggeving kunnen we stellen dat, na de intense polemieken in de jaren ‘80, het ook in het TvS decennialang akelig stil is geweest rond het onderwerp pedofilie. Dat doet op zijn zachtst gezegd denken aan een ‘conspiracy of silence’, waarmee het TvS de tijdgeest in feite loepzuiver heeft weerspiegeld.

  [ Start ] [ Omhoog ]